Giảm sắc tố sau viêm ( Post Imflamatory hypopigmentation)

1. ĐẠI CƯƠNG

Giảm sắc tố sau viêm là tình trạng bị giảm hoặc mất sắc tố bệnh lý có viêm da hoặc thủ thuật. Bênh thường gặp ở BN có type da tối màu.

Nguyên nhân: vảy nến, viêm da dầu, viêm da cơ địa, lichen xơ teo, lichen hình dải, vảy phấn dạng lichen mạn tính, mycois fungoides, sarcoidosis, lupus ban đỏ... Ở một số bệnh nhân, cần phải khám lâm sàng kỹ để xác định tổn thương ban đầu.

2. CƠ CHẾ BỆNH SINH

Để tổng hợp sắc tố da cần qua nhiều bước, trong đó có tổng hợp sắc tố (melanogenesis) được kiểm soát bởi nhiều yếu tố như: yếu tố tăng trưởng, cytokine... Chúng tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới tế bào sừng hoặc tế bào hắc tố.

Việc rối loạn điều tiết của quá trình này có thể dẫn đến sự tương tác bất thường giữa tế bào sừng và tế bào hắc tố. Hiện tượng viêm của da có thể thay đổi tổng hợp melanosome, sản xuất melanin, vận chuyển melanosome đến tế bào sừng. Viêm tại chỗ mức độ nặng có thể làm mất chức năng hoặc gây chết tế bào hắc tố.

3. NGUYÊN NHÂN

3.1. Bệnh lý viêm

• 2. Bệnh lý không viêm
• Nhiễm khuẩn: thủy đậu, chốc, zona, giang mai, lang ben.
• Thủ thuật: laser, lột, nitơ lạnh, bào mòn da.
• Hỗn hợp: bỏng.

4. LÂM SÀNG

Giảm sắc tố thường xuất hiện sau hoặc cùng với tổn thương viêm nhưng đôi khi chỉ thấy tổn thương giảm sắc tố như trong mycosis fungoides, sarcoidosis. Sắc tố thường chỉ bị giảm nhưng cũng có thể bị mất như trong: viêm da cơ địa nặng, lupus ban đỏ dạng đĩa.

Lupus ban đỏ dạng đĩa

Lupus ban đỏ dạng đĩa ở tay

• Giảm sắc tố sau laser Q. Swiched: trong nghiên cứu điều trị bớt Ota bằng laser Q. Switched thấy tỉ lệ giảm sắc tố sau Q.switched ruby, Q.switched Alexandrite, Q.switched Nd: YAG lần lượt là 16,8%, 10,5% và 7,6%. Yếu tố ảnh hưởng đến tỉ lệ giảm sắc tố sau viêm là số lần điều trị, khả năng hấp thụ melanin của từng loại laser. Laser ruby được hấp thụ melanin nhiều nhất vì bước sóng 694nm gần với đỉnh hấp thụ của melanin, Nd: YAG có bước sóng 1064nm xa đỉnh hấp thụ của melanin nhất nên tỉ lệ giảm sắc tố sau laser thấp.
• Giảm sắc tố sau laser toning: tỉ lệ giảm sắc tố gặp từ 0 – 13,6% tùy từng nghiên cứu. Theo nghiên cứu lớn nhất của Kim tỉ lệ giảm sắc tố thấp 1,6%. Đặc điểm lâm sàng đặc trưng là giảm sắc tố dạng chấm trên nền tăng sắc tố, được gọi là tăng giảm sắc tố kiểu rắc hoa giấy (confetti – like depigmentation).