ĐAU DÂY THẦN KINH SAU ZONA (Postherpetic neuralgia)
Herpes zoster, còn được gọi là bệnh zona, là một tình trạng lâm sàng đặc biệt gây ra bởi sự tái hoạt động của virus varicella zoster (thủy đậu) tiềm ẩn sau lần nhiễm trùng ban đầu.
Đau dây thần kinh sau zona (PHN) là một hội chứng đau thần kinh đặc trưng bởi cơn đau kéo dài hàng tháng đến nhiều năm sau khi phát ban do herpes zoster đã khỏi. Nó bắt nguồn từ tổn thương các tế bào thần kinh ngoại biên và trung ương có thể là thành phần phụ của phản ứng miễn dịch hoặc phản ứng viêm đi kèm với việc tái hoạt động của virus varicella zoster (VZV).
Bệnh nhân bị đau dây thần kinh thường bị ảnh hưởng trong hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Các phương pháp tiếp cận để kiểm soát chứng đau dây thần kinh sau herpes bao gồm ngăn ngừa bệnh herpes zoster thông qua tiêm chủng và/hoặc điều trị bằng thuốc kháng virus, đồng thời sử dụng các loại thuốc cụ thể để điều trị cơn đau.
- Sinh lý bệnh và biểu hiện lâm sàng của HZ và PHN
VZV là một loại virus DNA rất dễ lây lan, vẫn tiềm ẩn trong hạch giao cảm sau khi khỏi bệnh thủy đậu, thường xảy ra trong thời thơ ấu. Trong bệnh zona, VZV được kích hoạt lại, di chuyển dọc theo các tế bào thần kinh bị ảnh hưởng ra khỏi hạch cảm giác và lan truyền trong lớp biểu bì. Đặc điểm nổi bật của zona bệnh thường xảy ra một bên cơ thể và trong hầu hết các trường hợp chỉ ảnh hưởng một vùng da duy nhất. Giai đoạn ban đầu, tổn thương dát sẩn ban đỏ thường đi kèm với đau và khó chịu. Sau đó tiến triển thành mụn nước tương tự như đợt bùng phát bệnh thủy đậu ban đầu. Sau đó, trong khoảng thời gian 48–72 giờ, mụn mủ hình thành, loét và cuối cùng đóng vảy. Các vảy sẽ bong ra sau 2–3 tuần và có thể để lại sẹo.
Đau đây thần kinh sau zona xuất hiện ở các vùng da giống như dát đỏ và bắt nguồn từ tổn thương các tế bào thần kinh ngoại biên và trung ương có thể là sản phẩm phụ của phản ứng miễn dịch/viêm đi kèm với sự tái kích hoạt và di chuyển của VZV. Khi bị tổn thương, các sợi thần kinh ngoại vi và trung ương có thể phát triển ngưỡng điện thế hoạt động thấp hơn, phóng điện một cách tự nhiên và biểu hiện phản ứng không cân xứng với các kích thích, dẫn đến nhạy cảm ngoại biên và đau mà không có kích thích đau (chứng mất ngủ). Bệnh nhân có thể trải qua ba loại đau chính:
1) Đau liên tục mà không có kích thích (thường được mô tả là nóng rát, nhức hoặc nhói)
2) Đau ngắt quãng mà không có kích thích (thường được mô tả là đâm, bắn hoặc điện giật)
3) Cơn đau do kích thích gây ra nhưng không tương xứng với kích thích đó (tăng cảm giác đau),
Kéo dài ít nhất 3 tháng sau khi vết phát ban trên da liên quan đếntổn thương zona lành lại. Ngoài ra, bệnh nhân có thể gặp nhiều cảm giác bất thường (rối loạn cảm giác hoặc dị cảm). Bệnh nhân bị giảm chất lượng cuộc sống giảm và ảnh hưởng vào các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.
- Chẩn đoán đau dây thần kinh sau zona
Tiền sử zona và tính chất của cơn đau là những thông số quan trọng trong chẩn đoán. Vì vậy, việc thu thập bệnh sử chi tiết, bao gồm các triệu chứng là rất quan trọng, cũng như việc thực hiện khám định kỳ là xác định cơn đau và ảnh hưởng của nó đối với cuộc sống hàng ngày.
Các tổn thương zona cũ có thể để lại sẹo trên da
Vị trí đau có thể có phát ban, thay đổi màu sắc và phù nề.
Các vùng có bất thường về cảm giác, bao gồm
- Mất ngủ
- Tăng cảm giác đau
- Rối loạn cảm giác
Cần đánh giá cảm giác đau bằng thang điểm thích hợp.
- Các lựa chọn điều trị cho PHN
Đau sau zona có thể tồn tại trong nhiều năm và khó điều trị.
Việc điều trị phụ thuộc vào lựa chọn phù hợp bởi các bác sỹ chuyên khoa.
Một số lựa chọn có thể dùng
Thuốc chống trầm cảm ba vòng
Thuốc chống động kinh, điều trị đau thần kinh.
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin norepinephrine
Thuốc giảm đau opioid
Liệu pháp bôi tại chỗ
- Phòng ngừa PHN
Cách tốt nhất để ngăn ngừa PHN là tránh nhiễm VZV. Vắc xin thủy đậu tiêm cho trẻ em có tác dụng tốt để dự phòng.
Điều trị kịp thời zona bằng thuốc kháng vi-rút đường uống giúp làm chậm quá trình sản xuất virút và giảm tải lượng virút trong hạch thần kinh.
Nguồn:Trung tâm da liễu Hải Phòng Copy link
