BỆNH TỔ ĐỈA
Bệnh tổ đỉa (tên khác: Dyshidrosis; pompholyx) là một thể đặc biệt của eczema (chàm), khu trú ở lòng bàn tay lòng bàn chân và rìa các ngón tay chân. Bệnh tiến triển dai dẳng, hay tái phát có thể kéo dài hàng tháng. Bệnh thường gặp ở người có độ tuổi từ 20 - 40, nam và nữ có tỷ lệ mắc bệnh ngang nhau. Tổ đỉa chiếm khoảng 5 - 20% bệnh chàm ở tay, chân.
Các mụn nước lòng bàn tay trong bệnh tổ đỉa
- Nguyên nhân
- Có thể do dị ứng với hóa chất như xăng, dầu mỡ, xà phòng, chất tẩy rửa, vật liệu xây dưng, thuốc kháng sinh,…
- Nhiễm khuẩn trong khi làm việc, tiếp xúc với đất, nước bẩn,…
- Dị ứng với nấm kẽ chân.
- Tăng tiết mồ hôi tay, chân có liên quan đến rối loạn thần kinh giao cảm, làm việc trong môi trường nóng ẩm.
2. Triệu chứng lâm sàng
Thương tổn là các mụn nước màu trắng trong, chỉ khu trú ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đặc biệt là mặt bên các ngón tay, lòng bàn tay; mặt bên - mặt trên và mặt dưới ngón chân, lòng bàn chân. Mụn nước nằm sâu ở thượng bì làm da nổi gồ lên, hình tròn, rải rác hoặc thành chùm, sờ vào mụn nước thấy chắc. Kích thước 1 - 2mm. Có thể trở thành bọng nước nhất là ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Các mụn nước thường xẹp đi rồi tự tiêu chứ không tự vỡ để lại điểm dày sừng màu vàng đục, bong da. Phần lớn vị trí của bệnh nằm ở lòng bàn tay và rìa các ngón tay (90%). Thương tổn thường đối xứng và không bao giờ vượt quá cổ tay, cổ chân. Khi bị nhiễm trùng, mụn nước hoặc bọng nước sẽ đục, da xung quanh sưng đỏ, kèm theo sưng hạch bạch huyết vùng lân cận, có thể sốt. Bệnh thường kéo dài 2 - 4 tuần, tổn thương bong vảy rồi lành.
Triệu chứng cơ năng là rất ngứa, càng gãi càng ngứa. Bệnh thường xảy ra từng đợt, trước khi nổi mụn nước bệnh nhân thường thấy ngứa, rát.
3. Điều trị bệnh tổ đỉa
- Điều trị tại chỗ
+ Khi chỉ có mụn nước đơn thuần, bệnh nhẹ đến trung bình được điều trị bằng corticosteroid tại chỗ và thuốc ức chế calcineurin. Tacrolimus và mometasone tại chỗ cũng đã được sử dụng để điều trị.
+ Khi thương tổn bội nhiễm có mủ hoặc bọng nước to có thể chích tháo dịch mủ sau đó bôi dung dịch castellani, milian, xanh methylen 2%, …
+ Liệu pháp uống psoralen và chiếu tia cực tím bước sóng A (PUVA) hoặc chiếu laser ngoại mạch tại chỗ hoặc tiêm trong da botulinum toxin A 100 đơn vị (Botox) có thể được sử dụng trong trường hợp bệnh dai dẳng.
- Điều trị toàn thân
+ Uống thuốc kháng histamin như desloratadin, fexofenadin, levocetirizin, labixten, loratadin, cetirizin, chlorpheniramin dùng theo độ tuổi.
+ Dùng hháng sinh nếu có nhiễm trùng hoặc kháng nấm nếu có nấm.
+ Chỉ dùng corticoid đường toàn thân trong thời gian ngắn khi bệnh nặng./.
Tài liệu tham khảo
- Dyshidrotic Eczema: A Common Cause of Palmar Dermatitis. Paola Michelle Calle Sarmiento1 and Juan Jose Chango Azanza Cureus. 2020 Oct; 12(10): e10839. Published online 2020 Oct 7. doi: 10.7759/cureus.10839. PMCID: PMC7647841. PMID: 33173645
- A 3-year causative study of pompholyx in 120 patients. Guillet MH, Wierzbicka E, Guillet S, Dagregorio G, Guillet G. Arch Dermatol. 2007;143:1504–1508. [PubMed].
- Adjuvant botulinum toxin A in dyshidrotic hand eczema: a controlled prospective pilot study with left-right comparison. Wollina U, Karamfilov T. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2002;16:40–42. [PubMed]
- Tài liệu giảng dạy bác sĩ chuyên khoa cấp I Da liễu của Trường Đại học Y Hà Nội, năm 2013.
Bác sĩ cao cấp: Đào Mạnh Khoa
Nguồn:Trung tâm da liễu Hải Phòng Copy link
