BỆNH GiẢM SẮC TỐ DẠNG GiỌT TỰ PHÁT (Idiopathic guttate hypomelanosis – IGH)

ĐẠI CƯƠNG

Bệnh giảm sắc tố dạng giọt tự phát (idiopathic guttate hypomlanosis – IGH) là một bệnh lý có giảm sắc tố mắc phải phổ biến, đặc trưng bởi nhiều các dát màu trắng sứ hình tròn hay hình oval trên vùng da hở, đặc biệt mặt duỗi cánh tay và vùng trước xương chày.
Bệnh thường gặp ở những người trên 40 và khả năng mắc bệnh tăng dần theo tuổi. Khoảng trên 80% người trên 70 tuổi mắc bệnh này. Nó có thể gặp ở mọi tuýp da, mọi chủng tộc nhưng nổi bật hơn ở người da tối màu. Đối với người da trắng, bệnh hay gặp ở người mắt nâu, tóc nâu
Cơ chế bệnh sinh còn chưa rõ ràng. Tuy nhiên có nhiều yếu tố liên quan như: lão hóa, yếu tố di truyền, tự miễn và sự ức chế cục bộ quá trình sinh melanin. Tiếp xúc với ánh nắng có thể là nguyên nhân gây IGH.
Bệnh diễn biến lành tính, tuy nhiên nhiều bệnh nhân đến khám vì lí do thẩm mỹ.

LÂM SÀNG

Tổn thương là các dát trắng, dạng tròn hoặc bầu dục, ranh giới rõ, tách biệt với nhau, giống hình giọt nước, kích thước từ 0,5 – 6mm đường kính. Đôi khi tổn thương có thể lên đến 2,5cm đường kính.
Tổn thương thường không thay đổi kích thước, bề mặt nhẵn không teo da. Các tổn thương có thể đơn độc hoặc liên kết lại. Vị trí thường gặp là mặt duỗi cánh tay, cẳng tay, mặt trước xương chày và xuất hiện rất hiếm khi xuất hiện ở mặt.

CHẨN ĐOÁN PHÂN BiỆT

Về lâm sàng, các tổn thương IGH phải phân biệt với các bệnh lý có giảm sắc tố dạng đốm khác như dát giảm sắc tố tiến triển (progess macular hypomelanosis), vảy phấn dạng lichen mạn tính (PLC), hạt cơm phẳng không sắc tố (achromic verrucae planae), giảm sắc tố sau liệu pháp PUVA, sẩn tế bào sáng (clear cell papulosis) và một số bệnh giảm sắc tố: bạch biến, lang ben, giảm sắc tố sau viêm.
Hình ảnh tổn thương IGH có thể nhầm lẫn bạch biến giai đoạn sớm. Tuy nhiên, bạch biến có thể phân biệt được bởi tuổi phát bệnh, kích thước và phân bố tổn thương. Lang ben có thể trông giống IGH: thường có vảy mịn, chủ yếu ở phần trên thân mình, ngực vai. Soi tươi sự có mặt của nấm có thể loại trừ lang ben. Giảm sắc tố sau viêm có thể loại trừ tiền sử viêm da trước đó.

ĐiỀU TRỊ

Tretinoin 0,1% là một trong những thuốc có hiệu quả nhất. Pagnoni sử dụng tretinoin 0,025% ngày 1 lần buổi tối trong 1 tuần, sau đó tăng nồng độ tretinoin 0,05% ngày 1 lần trong 1 tuần sau đó 0,1% ngày 1 lần buổi tối trong 4 tháng. Kết quả 100% đạt phục hồi hoàn toàn tổn thương.
Nitơ lạnh: Ploysangam điều trị nitơ lạnh 1 liệu trình duy nhất cho 87 tổn thương IGH, sử dụng 10 giây lạnh, từ tuần thứ 3 bắt đầu xuất hiện sắc tố phục hồi xung quanh nang lông. Sau 6 – 8 tuần, 90,8% tổn thương phục hồi hoàn toàn sắc tố. Tất cả BN đều xuất hiện bọng nước. Kumarasinghe sau đó cải tiến kỹ thuật chỉ ra chỉ cần 3 – 5 giây có thể đạt được tác dụng, việc xuất hiện bọng nước không có ý nghĩa cho việc phục hồi sắc tố.
Fractional carbon dioxide laser (CO2FL): Shin điều trị 40 BN IGH bằng CO2FL (máy eCO2) 1 liệu trình duy nhất. Tác giả sử dụng 100mJ, mật độ điều trị 150 điểm/cm^2, chế độ static mode, dùng 2 pass. Sau 2 tháng thấy 42,7% phục hồi>75%. Trong nghiên cứu của Won Seon Koh cũng sử dụng máy trên nhưng dùng năng lượng thấp 30mJ mật độ điều trị 100 điểm/cm² , spot size 300µm mỗi 4 tuần làm 1 lần, tổng cộng làm 5 lần. Tỉ lệ phục hồi >50% gặp ở trên 60 BN.So với tretinoin 0,025%, laser có tác dụng tốt hơn nhiều. CO2FL có tác dụng lâu dài, theo dõi 1 năm không ghi nhận tái phát.
Ánh sáng excimer 308 nm: Gordon điều trị 6 BN bằng ánh sáng excimer theo phác đồ bạch biến, sau 12 tuần tất cả Bn đạt đáp ứng >50%, trong đó có 50% BN đạt đáp ứng hoàn toàn.
Các phương pháp khác: tiêm cocticoid nội tổn thương, ức chế calcineurin, peel bằng phenol 88%, mài mò da nông, ghép tế bào…
Vì ánh nắng cũng là một tác nhân quan trọng, do đó cần tránh nắng tốt.