MÀY ĐAY ÁNH SÁNG (Solar urticaria)

Là bện lý dị ứng với đặc trưng là xuất hiện tổn thương sẩn phù kèm theo ngứa nhiều sau khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Thời gian xuất hiện tổn thương từ khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời khá nhanh, khoảng vài phút, sau đó tổn thương biến mất trong vòng vài giờ.
Phổ ánh sáng gây bệnh thường là UVA,UVB, ánh sáng nhìn thấy hoặc kết hợp của các loại trên. Bệnh nhân có thể đáp ứng với nhiều dải bước sóng khác nhau, đồng thời dải tác dụng có thể mở rộng hoặc thu hẹp sau vài tháng hoặc vài năm.
Bệnh có thể gây được thụ động bằng cách truyền huyết thanh, gợi ý vai trò của kháng thể IgE.
Mày đay ánh sáng thường là tự phát, trong số trường hợp có thể kết hợp với các bệnh khác như lupus ban đỏ và phát ban đa dạng do ánh sáng.

Tổn thương da: trường hợp điển hình, tổn thương xuất hiện sau khi tiếp xúc ánh sáng 5 – 10 phút hoặc hiếm khi 10 – 20 phút, ban đầu xuất hiện ngứa, sau đó là sẩn phù, xung quanh là quần đỏ, tổn thương tự mất đi trong vòng 2 giờ.
Hiếm gặp các trường hợp chỉ có ngứa đơn độc hoặc những trường hợp khởi phát triệu chứng sau khi chiếu sáng vài giờ. Một biến thể hiếm gặp khác gọi là “mày đay ánh cố định” đã được báo cáo với đặc trưng là các tổn thương mày đay xuất hiện tại một vị trí cố định, trong khi các vùng da khác không bị ảnh hưởng.
Ở những bệnh nhân nhẹ hoặc những bệnh nhân xuất hiện triệu chứng sớm và dừng tiếp xúc với ánh sáng, có thể không xuất hiện sẩn phù. Có trường hợp bệnh không biểu hiện ở mặt và hai tay, có thể là hiện tượng dung nạp tia UV.
Bệnh nhân với tổn thương nhiều, rộng có thể đau đầu, buông nôn co thắt phế quản, ngất có thể nguy hiểm đến tính mạng. Phù mạch và sốc phản vệ gặp ở tỉ lệ cực thấp nhưng đã có báo cáo ghi nhận.

Mô bệnh học: giãn mạch trung bì, phù, thâm nhập quanh mạch chủ yếu là bạch cầu đa nhân trung tính và bạch cầu ái toan trong 5 phút và 2 giờ, không có sau 24 giờ. Các tế bào nội mạch sưng phù xảy ra sớm với thâm nhiễm bạch cầu đơn nhân sau khi chiếu liều cao. Lắng đọng các protein từ các hạt của bạch cầu ái toan lan rộng tại trung bì ở thời điểm 2 và 24 giờ, gợi ý có sự khử hạt bạch cầu ái toan. Các đặc điểm mô bệnh học không giúp phân biệt nguyên nhân mày đay do ánh sáng với các nguyên nhân khác.
Xét nghiệm: xét nghệm ANA để loại trừ lupus ban đỏ, các xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu, phân để loại trừ porphyria.
Phototesting: cho phép chẩn đoán xác định mày đay ánh sáng và bước sóng gây bệnh, tuy nhiên test âm tính cũng không loại trừ được bệnh. Bệnh nhân có thể đáp ứng hai pha, tổn thương có thể gây ra bởi 1 dải ánh sáng, tuy nhiên có thể bị ức chế bởi dải ánh sáng khác. Thường gặp là ánh sáng với bước sóng ngắn, trong khi bước sóng dài hơn ức chế hình thành tổn thương.

Bệnh không rõ tiến triển, có thể nặng hay nhẹ đi, tỉ lệ khỏi bệnh ở thời điểm 5, 10 và 15 năm lần lượt là 12%, 26% và 46%.

Tránh nắng chặt chẽ và sử dụng kem chống nắng có chỉ số bảo vệ cao và quần áo chống nắng thích hợp.
Điều trị triệu chứng ngứa và sẩn phù: thuốc kháng histamin.
Điều trị bằng tia cực tím (UV hardening): chiếu tia cực tím nhiều đợt liên tiếp với liều tăng dần, sau đó duy trì sau đó thấy hiệu quả tốt; tuy nhiên cần dùng thường xuyên để duy trì tác dụng, và do đó làm tăng nguy cơ tác dụng phụ. Cần chú ý sốc phản vệ khi điều trị, đặc biệt là những trường hợp bệnh nặng.
Các phương pháp điều trị khác: cyclosporin, lọc huyết tương, IVIg. Điều trị với kháng thể đơn dòng kháng IgE như omalizumab cho kết quả cải thiện một phần.