Các biểu hiện da ở bệnh nhân COVID-19
Từ tháng 12 năm 2019, một chủng virus corona mới (SARS-CoV-2) đã được xác định là căn nguyên gây dịch bệnh Viêm đường hô hấp cấp tính (COVID-19) tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, sau đó lan rộng ra toàn thế giới gây đại dịch toàn cầu. Virus SARS-CoV-2 lây trực tiếp từ người sang người qua đường hô hấp và qua đường tiếp xúc. Virus này thường lây truyền cao tại các cơ sở y tế, những nơi đông người và ở không gian kín. Bên cạnh đó, virus cũng liên tục biến đổi tạo ra nhiều biến thể khác nhau trên toàn thế giới làm cho khả năng lây lan mạnh hơn và khó kiểm soát hơn. Tính từ tháng 12 năm 2019 đến nay (9/2021) thế giới đã có tới 234.730.900 người mắc bệnh COVID-19, trong đó có 4.800.665 người tử vong, chiếm tỉ lệ 2,04%. Ở Việt Nam, tính đến nay (9/2021) đã có 797.712 người mắc bệnh, trong đó có 19.437 người tử vong chiếm tỉ lệ 2,43%. Người bệnh COVID-19 có biểu hiện lâm sàng đa dạng: từ nhiễm không có triệu chứng, tới những biểu hiện bệnh lý ở những cơ quan khác nhau như sốt, mệt, đau đầu, đau họng, đau cơ, ho khan, khó thở, mất vị giác, mất khứu giác, viêm phổi, suy hô hấp, sốc nhiễm trùng, suy chức năng đa cơ quan thậm chí tử vong, …trong đó có biểu hiện ở da.
Tỉ lệ có biểu hiện trên da ở bệnh nhân COVID-19 tùy từng nghiên cứu. Nghiên cứu ở Vũ Hán, Trung Quốc cho thấy có 0,2% người bệnh có biểu hiện da; nghiên cứu ở Italia thì có đến 20% bệnh nhân COVID-19 có biểu hiện da, trong đó có 9% bệnh nhân có biểu hiện da ngay thời điểm khởi phát bệnh, 11,3% bệnh nhân xuất hiện thương tổn da khi bệnh trở nặng. Các biểu hiện ở da trong bệnh COVID-19 có thể gặp ở mọi lứa tuổi bao gồm cả trẻ em.
Với sự tham gia ngày càng nhiều của bác sĩ da liễu trong việc quản lý đại dịch này, các triệu chứng trên da ngày càng được chú ý nhiều hơn. Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã được thực hiện và đã đưa ra 5 loại thương tổn có thể gặp trên da ở người mắc COVID-19, đó là: dát sẩn, mày đay, ban đỏ dạng cước, mụn nước, viêm mạch dạng lưới (livedo) hoặc hoại tử.
- Dát sẩn (maculopapular rash)
Hình 1: dát sẩn trong ở bệnh nhân COVID-19
Theo kết quả nghiên cứu của Hội Da liễu của Tây Ban Nha được thực hiện trên phạm vi toàn quốc ở 375 bệnh nhân COVID-19 năm 2020 thì thương tổn dát sẩn hay gặp nhất (47%) trong các biểu hiện da trong bệnh COVID-19. Dát sẩn có xu hướng xuất hiện đồng thời với các triệu chứng khác của bệnh COVID-19. Thương tổn là những nốt màu đỏ nhỏ, phẳng, có thể thâm nhiễm nhẹ hoặc nhô lên so với mặt da, có thể ngứa (56%). Thương tổn có thể thấy ở thân mình, tay, chân và thường mất đi sau 8 ngày. Dùng corticoid bôi tại thương tổn cho kết quả cải thiện nhanh hơn.
2. Mày đay (urticaria)
Hình 2: thương tổn mày đay ở bệnh nhân COVID-19
Tỉ lệ có thương tổn mày đay chiếm 19% bệnh nhân COVID-19 có thương tổn da. Thương tổn là các sẩn phù kèm theo ngứa (92%), phân bố ở thân mình hoặc rải rác, thậm chí có ở lòng bàn tay. Thương tổn mày đay có thể xuất hiện trước hoặc cùng với các biệu hiên khác của COVID-19, thương tổn thường mất đi sau 6 - 8 ngày. Điều trị mày đay bằng kháng histamin cho kết quả tốt.
3. Thương tổn dạng cước (pseudo-chilblain)
Hình 3: thương tổn dạng cước - “ngón chân COVID” ở bệnh nhân COVID-19
Thương tổn dạng cước là các mảng da đỏ, sưng nề trên có thể có vài mụn nước, mụn mủ, vị trí ở ngón chân, ngón tay, không đối xứng. Thương tổn “ngón chân COVID” (COVID toe) là hiện tượng mới, ngón chân có mảng da đỏ, sưng nề, kèm theo ngứa (30%), đau (32%), bỏng rát, có thể bị loét và thường gặp ở người trẻ tuổi. Trong COVID-19, thương tổn thường nặng hơn cước da thông thường. Thương tổn dạng cước thường xuất hiện muộn, không liên quan đến mức độ nặng nhẹ của bệnh và thường tự phục hồi sau 10 - 14 ngày đôi khi có trường hợp kéo dài hàng tháng. Cơ chế bệnh sinh chưa rõ ràng, có thể liên quan đến quá trình viêm gây tổn thương mạch máu. Chưa có khuyến cáo nào điều trị thương tổn dạng cước ở bệnh nhân COVID-19. Một số trường hợp gây khó chịu cho người bệnh, sử dụng corticcoid bôi tại chỗ làm giảm triệu chứng.
4. Thương tổn mụn nước (vesicular eruptions)
Hình 4: thương tổn mụn nước ở bệnh nhân COVID-19
Thương tổn mụn nước chiếm tỉ lệ 9% trong số 375 bệnh nhân COVID-19 trong nghiên cứu ở Tây Ban Nha năm 2020. Mụn nước thường xuất hiện ở thân mình, ở chi. Mụn nước có thể xuất huyết và lan rộng. Mụn nước có tỉ lệ biểu hiện không cao nhưng thường xuất hiện trước các triệu chứng khác của bệnh nên rất quan trọng trong định hướng chẩn đoán COVID-19.
5. Viêm mao mạch dạng lưới hoặc hoại tử (livedo or necrosis)
Hình 5: viêm mao mạch dạng lưới ở bệnh nhân COVID-19
Viêm mao mạch dạng lưới và hoại tử mao mạch ở da có liên quan đến các trường hợp mắc COVID-19 ở người cao tuổi và mắc bệnh nặng, chiếm 6% trong các thương tổn da. Thương tổn mạch ở da loại này là hoàn toàn phù hợp với tổn thương mạch máu do COVID-19.
Một số biểu hiện da khác ít gặp hơn trong bệnh COVID-19: hồng ban đa dạng, chấm xuất huyết, sẩn bong vảy, thương tổn ở niêm mạc.
Kết luận: biểu hiện trên da của bệnh nhân COVID-19 khá đa dạng, có 5 thương tổn hay gặp là dát sẩn, mày đay, dạng cước, mụn nước và viêm mao mạch dạng lưới livedo hoặc hoại tử. Các thương tổn ở da hầu hết tự khỏi sau khi bệnh COVID-19 được bình phục. Việc xác định chính xác và nhanh chóng các biểu hiện trên da của bệnh nhân COVID-19 là rất quan trọng để giúp cho các bác sĩ lâm sàng chẩn đoán, tiên lượng và kiểm soát bệnh./.
Tài liệu tham khảo
- Bộ Y tế (2021). Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị COVID-19 do chủng vi rút corona mới (SARS-CoV-2). Ban hành kèm theo Quyết định số 3416/QĐ-BYT ngày 14/7/2021 của Bộ trưởng Bộ Y tế.
- A.V. Marzano,N. Cassano,G. Genovese,C. Moltrasio,G.A. Vena (2020). Cutaneous manifestations in patients with COVID-19: a preliminary review of an emerging issue. British Journal of Dermatology, First published: 01 June 2020.
- C. Galvan Casas et al (2020). Classification of the cutaneous manifestations of COVID-19: a rapid prospective nationwide consensus study in Spain with 375 cases. British Journal of Dermatology (2020) 183, pp71–77.
- Harjas Singh, Harleen Kaur, Kanhaiya Singh, Chandan K Sen (2020). Cutaneous Manifestations of COVID-19: A Systematic Review. 2021 Feb;10(2):51-80. doi: 10.1089/wound.2020.1309. Epub 2020 Oct 19.
- Irune Méndez Maestro, MD, corresponding author, Lander Peña Merino, MD, Begoña Udondo González del Tánago, MD, Aida Aramburu González, MD, Ana Orbea Sopeña, MD, Javier Sánchez De Vicente, MD, Juan A. Ratón Nieto, MD, Elvira Acebo Mariñas, PhD, and Jesús Gardeazabal García, MD (2020). Skin manifestations in patients hospitalized with confirmed COVID‐19 disease: a cross‐sectional study in a tertiary hospital. Int J Dermatol. 2020 Sep 24: 10.1111/ijd.15180.
- Keyun Tang, 2 Yuanzhuo Wang, Hanlin Zhang, Qingyue Zheng, Rouyu Fang, and Qiuning Sun (2020). Cutaneous manifestations of the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A brief review. PMID: 32383234 PMCID: PMC7267263 DOI: 10.1111/dth.13528.
- Mark A. Cappel, MD. Jonathan A. Cappel, MD. David A. Wetter, MD (2021) Pernio (Chilblains), SARS-CoV-2, and COVID Toes Unified Through Cutaneous and Systemic Mechanisms. Mayo Clin Proc. 2021 Apr; 96(4): 989–1005. Published online 2021 Jan 21. doi: 10.1016/j.mayocp.2021.01.009.
- Uwe Wollina, Ayşe Serap Karadağ, Christopher Rowland-Payne, Anca Chiriac, Torello Lotti (2020). Cutaneous signs in COVID-19 patients: A review. Dermatol Ther 2020 Sep;33(5):e13549. doi: 10.1111/dth.13549. Epub 2020 May 22./.
Bác sĩ cao cấp: Đào Mạnh Khoa
Trung tâm Da liễu Hải Phòng
Nguồn:Trung tâm da liễu Hải Phòng Copy link
