HƯỚNG DẪN MỚI VỀ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG TRƯỚC PHƠI NHIỄM HIV (PrEP)
HƯỚNG DẪN MỚI
VỀ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG TRƯỚC PHƠI NHIỄM HIV (PrEP)
(Căn cứ QĐ số 5968/2021 – BYT ngày 31/12/2021 của Bộ Y tế về việc ban hành hướng dẫn điều trị và chăm sóc HIV/AIDS)
1. Khái niệm
Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP) là sử dụng thuốc ARV để dự phòng lây nhiễm HIV cho người chưa nhiễm HIV nhưng có hành vi nguy cơ nhiễm HIV cao. PrEP có hiệu quả giảm nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục lên tới 97% và qua đường tiêm chích đến 74% nếu tuân thủ điều trị tốt.
2. Chỉ định PrEP cho người đáp ứng đủ các tiêu chí sau:
- HIV âm tính;
- Không có triệu chứng của Hội chứng nhiễm HIV cấp;
- Có nguy cơ cao nhiễm HIV1, cụ thể là có một trong các yếu tố dưới đây trong vòng 6 tháng qua:
+) Quan hệ tình dục đường hậu môn hoặc âm đạo mà không sử dụng bao cao su với từ hai bạn tình trở lên;
+) Có bạn tình có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ cao nhiễm HIV hoặc không rõ yếu tố nguy cơ nhiễm HIV;
+) Có bạn tình nhiễm HIV chưa điều trị ARV hoặc điều trị ARV nhưng tải lượng HIV > 200 bản sao/mL hoặc chưa được xét nghiệm tải lượng HIV;
+) Có tiền sử mắc hoặc đang điều trị nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục;
+) Đã từng điều trị dự phòng sau phơi nhiễm với HIV (PEP) và vẫn có hành vi nguy cơ cao;
+) Dùng chung bơm kim tiêm hoặc dụng cụ tiêm chích;
+) Yêu cầu sử dụng PrEP2.
- Mong muốn sử dụng PrEP và đồng ý xét nghiệm HIV định kỳ.
Tuy nhiên trước khi sử dụng PrEP khách hàng cần được sàng lọc các yếu tố nguy cơ và làm các xét nghiệm cần thiết.
3. Chống chỉ định: Không chỉ định PrEP cho khách hàng nếu có một trong các tiêu chí dưới đây:
- HIV dương tính.
- Có triệu chứng của Hội chứng nhiễm HIV cấp hoặc có khả năng mới nhiễm HIV.
- Dị ứng hoặc có chống chỉ định với bất kỳ thuốc nào trong phác đồ PrEP.
Không sử dụng phác đồ có TDF khi độ thanh thải creatinin <60 mL/phút và/hoặc cân nặng dưới 35 kg.
4. Cách dùng:
a. Hằng ngày: mọi đối tượng đủ tiêu chuẩn và không có chống chỉ định. Uống mỗi ngày 1 viên, sau ăn, giờ cố định.
b. Tình huống: sử dụng theo công thức 2+1+1
+ Chỉ định: Sử dụng PrEP tình huống cho người có giới tính khi sinh là nam, bao gồm nam quan hệ tình dục đồng giới hoặc khác giới, người chuyển giới nữ, và không sử dụng hoóc môn khẳng định giới, và:
- Tần suất quan hệ tình dục trung bình dưới 2 lần/tuần.
- Đảm bảo được dùng thuốc ARV trong vòng 2-24 giờ trước khi quan hệ tình dục.
- Đồng ý sử dụng PrEP theo tình huống.
+ Chống chỉ định:
- Phụ nữ;
- Chuyển giới nữ đang sử dụng liệu pháp hoóc môn nữ;
- Người có viêm gan B mạn tính;
- Người tiêm chích ma túy.
5. Xét nghiệm, theo dõi và tái khám
- Tư vấn hỗ trợ khách hàng giảm các hành vi nguy cơ nhiễm HIV và nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (LTQĐTD) trong tất cả các lần tái khám.
- Xét nghiệm định kỳ.
Lịch tái khám định kỳ hằng tháng (T) được hướng dẫn cụ thể trong bảng sau:
Dịch vụ và xét nghiệm | T0 | T1 | T3 | T6 | T9 | T12 |
Đánh giá hành vi nguy cơ | x | x | x | x | x | x |
Xét nghiệm HIV1 | x | x | x | x | x | x |
Creatinin máu | x | x | x | |||
HBsAg | x | |||||
Anti-HCV3 | x | x | ||||
Xét nghiệm các nhiễm trùng LTQĐTD thường gặp4 | x | x | x | x | x | |
Khám, phát hiện Hội chứng nhiễm HIV cấp | x | x | x | x | x | x |
Khám lâm sàng, phát hiện, điều trị, dự phòng nhiễm trùng LTQĐTD và các bệnh khác. | x | x | x | x | x | x |
Theo dõi tác dụng không mong muốn | x | x | x | x | x | |
Tư vấn tuân thủ điều trị | x | x | x | x | x | x |
Kê đơn thuốc PrEP | x | x | x | x | x | x |
Lưu ý:
1. Sử dụng xét nghiệm HIV bệnh phẩm máu, không sử dụng xét nghiệm dịch miệng và kết quả xét nghiệm HIV do khách hàng tự báo cáo. Không cần xét nghiệm lại HIV nếu khách hàng đã xét nghiệm trong vòng 7 ngày trước khi bắt đầu PrEP. Nếu khách hàng có xét nghiệm HIV âm tính tại cộng đồng cần được xét nghiệm HIV lại tại cơ sở y tế.
2. Đối với người < 50 tuổi và không có bệnh lý thận, bệnh lý nền liên quan đến thận: xét nghiệm lại sau mỗi 12 tháng; nếu độ thanh thải creatinin ≤ 90 mL/phút xét nghiệm 6 tháng/lần.
Đối với người ≥ 50 tuổi và người có bệnh lý thận, bệnh lý nền liên quan đến thận ở bất kỳ lứa tuổi nào: xét nghiệm lại sau mỗi 6 tháng.
3. XN lại anti-HCV hằng năm nếu trước đó âm tính.
4. Xét nghiệm các nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục thường gặp (giang mai, lậu, chlamydia) cần được thực hiện hằng quý trong các lần tái khám. Nếu không có điều kiện, khách hàng có thể làm xét nghiệm 6 tháng/lần.
6. Xử trí một số tình huống đặc biệt khi sử dụng PrEP
6.1. Phơi nhiễm với HIV trong vòng 72 giờ
Sử dụng PEP trong 28 ngày, sau đó bắt đầu dùng PrEP nếu khách hàng có HIV âm tính và tiếp tục có hành vi nguy cơ.
6.2. Có Hội chứng nhiễm HIV cấp tính
- Trường hợp chưa điều trị PrEP: Trì hoãn PrEP; xét nghiệm lại HIV trong vòng 01 tháng trước khi bắt đầu PrEP.
- Trường hợp đang sử dụng PrEP: Nếu nghi ngờ nhiễm HIV cấp, cần ngừng PrEP, xét nghiệm HIV sau 01 tháng; tư vấn sử dụng các biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV khác.
6.3. Sử dụng PrEP ở người chuyển giới nữ
- TDF không làm giảm nồng độ hoóc môn nữ; hoóc môn nữ có thể làm giảm nồng độ TDF nhưng không đáng kể nếu dùng PrEP hằng ngày.
- Người chuyển giới nữ có sử dụng hoóc môn nữ chỉ nên sử dụng PrEP hằng ngày để bảo đảm hiệu quả của TDF.
6.4. Xử trí khi có kết quả xét nghiệm creatinin, HBsAg, HIV trong khi đang sử dụng PrEP
Xét nghiệm creatinin
Người có độ thanh thải creatinin < 60 mL/phút: tiếp tục PrEP và xét nghiệm lại creatinine:
- Nếu độ thanh thải creatinin ≥ 60 mL/phút tiếp tục PrEP.
- Nếu độ thanh thải creatinin vẫn < 60 mL/phút, ngừng PrEP. Sau 1-3 tháng ngừng PrEP, nếu độ thanh thải creatinine ≥ 60 mL/phút thì có thể bắt đầu lại PrEP. Nếu creatinin vẫn không về bình thường, chuyển khám chuyên khoa để chẩn đoán và xử trí.
Xét nghiệm HBsAg
- Trường hợp HBsAg âm tính: Tư vấn tiêm vắc xin phòng viêm gan B.
- Trường hợp HBsAg dương tính: đánh giá chỉ định điều trị viêm gan B. Nếu khách hàng đủ tiêu chuẩn điều trị viêm gan B, tư vấn khách hàng điều trị phác đồ có TDF. Nếu khách hàng chưa đủ tiêu chuẩn điều trị viêm gan B, điều trị PrEP nhưng thận trọng nguy cơ bùng phát viêm gan B khi ngừng PrEP.
Xét nghiệm HIV
- Người đang sử dụng PrEP có xét nghiệm HIV dương tính: chuyển điều trị ARV ngay. Có thể xét nghiệm kiểu gen HIV kháng thuốc và điều chỉnh phác đồ phù hợp nếu cần.
- Xét nghiệm HIV âm tính: tiếp tục sử dụng PrEP.
6.5 PrEP ở một số nhóm đối tượng đặc biệt
- Vị thành niên: Tư vấn tăng cường hỗ trợ về tuân thủ điều trị khi sử dụng PrEP.
- Phụ nữ mang thai/cho con bú: vẫn có chỉ định PrEP nếu có nguy cơ cao nhiễm HIV.
- Người tiêm chích ma túy: Ưu tiên sử dụng các biện pháp can thiệp giảm hại và dự phòng khác.
- Bạn tình/bạn chích âm tính của người nhiễm HIV đang dùng phác đồ bậc 2 và bậc 3 do thất bại điều trị hoặc nghi thất bại điều trị với phác đồ có TDF hoặc TDF/3TC: không nên chỉ định PrEP uống, tư vấn sử dụng các phương pháp dự phòng khác.
7. Ngừng sử dụng PrEP: khách hàng có thể ngừng sử dụng PrEP trong các trường hợp sau:
- Có xét nghiệm HIV dương tính.
- Khách hàng không còn nguy cơ nhiễm HIV (chung thủy một bạn tình, bạn tình có tải lượng HIV < 200 bản sao/mL máu,….).
- Khách hàng tuân thủ kém hoặc muốn ngừng PrEP.
Những việc cần làm khi ngừng PrEP:
- Xét nghiệm HIV
- Tìm hiểu nguyên nhân ngừng sử dụng PrEP
- Tư vấn về thời gian ngừng PrEP:
+ Đối với người sử dụng PrEP tình huống: tiếp tục sử dụng thuốc PrEP mỗi ngày 01 viên trong 02 ngày liên tiếp sau lần quan hệ tình dục cuối cùng.
+ Đối với nữ có nguy cơ nhiễm HIV hoặc người có nguy cơ nhiễm HIV qua đường máu: PrEP cần được tiếp tục sử dụng 07 ngày liên tiếp kể từ lần phơi nhiễm cuối cùng.
- Khách hàng có viêm gan B: đánh giá tình trạng viêm gan B mạn và tư vấn về nguy cơ bùng phát viêm gan B khi ngừng điều trị PrEP. Tư vấn chuyển điều trị viêm gan B nếu cần.
- Tư vấn giảm hành vi nguy cơ, áp dụng các biện pháp can thiệp giảm hại, sử dụng bao cao su, chất bôi trơn, tiêm chích an toàn và điều trị thay thế chất gây nghiện, nếu phù hợp.
Trung tâm Da liễu triển khai cung cấp dịch vụ Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) vào tất cả các ngày trong tuần trong giờ hành chính từ thứ 2 đến thứ 6.
Ngoài giờ (thứ 7, chủ nhật): Theo lịch của phòng khám.
