BỆNH ẤU TRÙNG DI CHUYỂN Ở DA (Cutaneous Larva Migrans – Creeping eruption)
1. Đại cương
Bệnh ấu trùng di chuyển ở da (Cutaneous Larva Migrans) đã được mô tả trên 100 năm nay, và có ở nhiều nơi trên thế giới. Ở một số nơi như Mỹ, Trung Mỹ, nam Mỹ, Caribe, Brasil, Australia do có thói quen phơi nắng trên bãi biển nên thường thấy triệu chứng đầu tiên ở thân mình, lưng, chân, tay,...
Ở Việt nam, bệnh cũng đã xuất hiện ở một số nơi như Hải Phòng, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội.
Ở Hải Phòng, Trung tâm Da liễu Hải Phòng đã phát hiện hàng trăm trường hợp, hầu hết là ở những người làm vườn.
 Ấu trùng giun Ancylostoma braziliense |  Ấu trùng di chuyển ở da tay (BN ở Hải Phòng) |  Ấu trùng di chuyển ở da chân (BN ở Hải Phòng) |
2. Nguyên nhân gây bệnh
Thường do loại ấu trùng có tên Ancylostoma braziliense là ấu trùng của giun móc ở chó và mèo. Ngoài ra còn có thể do một số loại khác như: Ancylostoma caninum, Ancylostoma tubaeforme, Uncinaria stenocephala,..
3. Sinh bệnh học
Trứng giun móc ở chó và mèo được đào thải qua phân ra môi trường. Những trứng này trong môi trường ấm, ẩm ướt như ở các bãi cát, bãi tắm, đất vườn gần nhà hoặc các địa điểm xây dựng sẽ nở thành ấu trùng và khi con người tiếp xúc với ấu trùng, chúng sẽ xâm nhập vào da và gây bệnh.
Người bệnh thường có thương tổn ban đầu ở tại vị trí tiếp xúc với ấu trùng. Ở chân nếu dẵm trực tiếp vào đất cát có ấu trùng, ở tay nếu tay tiếp xúc trực tiếp với ấu trùng, ở lưng nếu nằm phơi nắng trên bãi cát. Khi xâm nhập vào da, ấu trùng di chuyển trong lớp thượng bì và do thiếu men collagenase cần thiết cho sự phá vỡ màng cơ bản nên không xuyên xuống trung bì được, thường chỉ khu trú ở lớp thượng bì. Ấu trùng di chuyển gây các phản ứng viêm dọc theo đường đi ở da, phản ứng viêm này có thể tiếp tục diễn ra trong vài tuần.
4. Triệu chứng
Bệnh nhân thấy châm chích khó chịu sau khoảng 30 phút tại vị trí ấu trùng xâm nhập, sau đó xuất hiện ban đỏ, sẩn màu đỏ - nâu uốn lượn ngoằn nghoèo mảnh như sợi chỉ dưới da tương ứng với đường đi của ấu trùng. Chiều rộng thương tổn vài mm, chiều dài của vết ngoằn nghoèo có thể từ 2 tới vài cm. Đặc biệt là vệt dài như sợi chỉ này có thể nối dài hơn 1-2cm mỗi ngày nên người bệnh thường hoang mang, lo sợ. Ở những thương tổn mới nối dài thường có màu đỏ hơn, thương tổn cũ thường ít đỏ hơn và xẹp dần. Thương tổn có thể bị bội nhiễm, mưng mủ.
Số lượng thương tổn nhiều hay ít phụ thuộc vào số vị trí tiếp xúc giữa da với ấu trùng. Thường thì 1 tới vài thương tổn.
Triệu chứng cơ năng: ngứa tại thương tổn ở hầu hết bệnh nhân
Bệnh có thể tự thoái triển sau 2 - 8 tuần từ khi ấu trùng xâm nhập.
5. Chẩn đoán
Chẩn đoán dựa vào tiền sử có tiếp xúc với đất, cát ẩm ướt, ấm, nơi có thể có phân chó, mèo và đặc biệt là dựa vào các thương tổn da tìm thấy ở nơi ấu trùng xâm nhập.
Tăng bạch cầu ưa acid trong máu: hiếm gặp.
Sử dụng dermoscopy: thấy vùng nâu mờ, không rõ cấu trúc tương ứng với vùng hang rỗng ấu trùng để lại sau khi di chuyển.
6. Điều trị
Bệnh ấu trùng di chuyển ở da là bệnh lành tính, có thể tự khỏi sau vài tuần. Tuy nhiên nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ không bị bội nhiễm và nhanh khỏi hơn. Vì vậy, khi mắc bệnh người bệnh nên đến các cơ sở y tế để khám và điều trị sớm. Nên kết hợp điều trị tại chỗ với toàn thân.
Mục tiêu điều trị: diệt ấu trùng, giảm triệu chứng ngứa và phòng bội nhiễm.
- Điều trị toàn thân:
+ Ivermectin: là lựa chọn hàng đầu vì hiệu quả cao, dễ dung nạp và ít tác dụng phụ. Liều dùng: 200 µg/kg, uống liều duy nhất (khỏi đến 94-100%).
+ Albendazole: 400mg/ngày x uống 3 ngày. Nếu bệnh nhân có nhiều thương tổn thì uống 5-7 ngày liên tục.
+ Nếu không có albedazole có thể dùng mebendazole.
+ Những trường hợp bội nhiễm mưng mủ nên phối hợp với uống kháng sinh.
+ Kháng histamin có thể được dùng.
- Điều trị tại chỗ:
+ Phòng chống bội nhiễm bằng bôi một trong các dung dịch màu sau: milian, castellani, xanh methylen hoặc mỡ kháng sinh.
+ Nếu không có chỉ định uống thuốc diệt ấu trùng thì có thể pha với vaselin thành thiabendazole 15% để bôi tại thương tổn ngày 3 lần trong 5 ngày, albedazole 10% bôi trong 10 ngày cũng cho kết quả tốt.
Nếu điều trị sớm và đúng cách bệnh khỏi sau 5-10 ngày.
7. Phòng bệnh
Nên đi giày dép, găng tay khi làm vườn, không nên tiếp xúc trực tiếp da, niêm mạc với đất, cát nơi có thể có ấu trùng giun của chó và mèo khư trú.k
Tài liệu tham khảo
Bộ môn Da liễu Trường Đại học Y Hà Nội: “Hình ảnh lâm sàng chẩn đoán và điều trị trong chuyên ngành Da liễu” - 2019
Nguồn:Trung tâm da liễu Hải Phòng Copy link
